Brieven van Geertruida Bosboom-Toussaint (1812-1886)

Geertruida Bosboom-Toussaint is de enige negentiende-eeuwse vrouwelijke auteur die vrijwel standaard vermeld wordt in de Nederlandse literatuurgeschiedenissen tussen eind negentiende en begin eenentwintigste eeuw. Haar literaire werk oogst bewondering; haar vrouwelijke identiteit als schrijfster is onderwerp van discussie in de literatuurwetenschap en de vrouwenstudies. De opvatting dat haar werk gelezen kan worden als een negentiende-eeuwse maskerade van conformering aan de contemporaine cultuur met daaronder een laag van onconventioneel genderbewustzijn zou al dan niet bevestigd kunnen worden door haar brieven. Deze editie geeft ook inzicht in talrijke belangrijke kwesties en invloedrijke personen uit de negentiende eeuw: als belangrijke vrouwelijke auteur en als echtgenote van de schilder Johannes Bosboom geeft Geertruida Bosbooom-Toussaint in haar brieven haar kijk op een deel van de werkelijkheid, een beeld van haar contacten met de culturele elite en een inkijk in haar persoonlijk leven. Gezien haar stellingname in religieuze kwesties zijn de brieven ook van belang voor godsdiensthistorici. En uiteraard zijn de brieven interessant voor niet-specialisten die belangstelling hebben voor negentiende-eeuwse literatuur, in het bijzonder voor de romans van Bosboom-Toussaint.

De digitalisering van deze brieven vindt plaats in het kader van NL-Lab en van de DARIAH-EU working group Women Writers in History, waarvoor binnen het Huygens Instituut een internationale database is ontwikkeld. Veel schrijfsters – zo ook Bosboom-Toussaint -waren eveneens fervente lezeressen, zodat hun brieven een schat aan receptiegegevens opleveren, die in de database – https://womenwriters.resources.huygens.knaw.nl – worden opgenomen.

De originele brieven bevinden zich in diverse bibliotheken, archieven en particuliere collecties, zoals het Allard Pierson te Amsterdam, de Universiteitsbibliotheek te Leiden en het Literatuurmuseum in Den Haag. In 2022 presenteerde het Nationaal Archief 23 nog onbekende brieven aan A.J.S. van Rappard-Munnicks van Cleeff die een aanvulling vormen op het corpus van Bosboom-Toussaints brieven aan vrouwelijke correspondenten. De eerste serie brieven van Bosboom-Toussaint wordt nu online gezet. De motivatie voor de keuze van deze eerste serie is tweeledig: getalsmatig (de relatief grote aantallen brieven aan Potgieter en Beets) en gendergerelateerd (schreef zij anders aan vrouwen dan aan mannen? Ze ondertekent in ieder geval anders…). Van een aantal correspondenten zijn de antwoordbrieven te achterhalen; van de verloren gegane tegenbrieven is geregeld de inhoud af te leiden uit Bosboom-Toussaints reactie erop. Wat de vertrouwelijkheid van de brieven betreft: in april 1881 schreef Bosboom-Toussaint aan C. Busken Huet:

‘Men moet mijne biographie, mijn karakter, of wat ook, later maar samenstellen uit mijne brieven die, al zijn ze niet voor dat doel geschreven er toch geloof ik, vrij wel toe gebruikt kunnen worden.’

Het project wordt voortgezet met de editie van Bosboom-Toussaints brieven aan andere correspondenten.