NWO-subsidie: anonieme middeleeuwse schrijvers
Het team onder leiding van Irene van Renswoude krijgt NWO-subsidie om verder onderzoek te doen naar anonieme kennis in vroegmiddeleeuwse manuscripten (750-1000). Als aanvulling op het lopende project Anonymous Knowledge zal het nieuwe onderzoek zich specifiek richten op anonieme auteurs en hun lezers.
Het team van Irene van Renswoude is onderdeel van de onderzoeksgroep Kennis en Kunstpraktijken van het Huygens Instituut, versterkt door Carine van Rhijn van de Universiteit Utrecht en Sebastiaan van Daalen van Digitale Infrastructuur (HuC). Naast klassieke onderzoeksmethoden zal het team gebruikmaken van digitale technologieën en speciaal ontwikkelde software, een expertise van het Huygens Instituut.
Geen ‘Aug_34’ of ‘AnonymusX’
In het internettijdperk lijkt ‘gebruikersnaam onbekend’ een nieuw fenomeen. Maar dat is het niet. Al in vroegmiddeleeuwse manuscripten werd het overgrote deel van de teksten geschreven door mensen van wie we geen naam weten. Het verschil is dat in de middeleeuwen anonieme schrijvers meestal helemaal niets achterlieten, geen handtekening, initiaal of alias als ‘Aug_34’ of ‘AnonymusX’.
Nepkennis
Net als nu is het de vraag of schrijvers zonder naam betrouwbaar waren en of hun teksten konden worden vertrouwd door lezers. Het onderzoeksteam wil begrijpen hoe mensen in de vroege middeleeuwen omgingen met kennis uit anonieme teksten. Voelden de anonieme auteurs zich ook wel eens vrij om een loopje met de feiten te nemen? En waren toenmalige lezers net zo alert op desinformatie, misinformatie en nepkennis? Of hadden ze daar juist heel andere ideeën over?
Inclusiever beeld
Het meeste onderzoek naar vroegmiddeleeuwse teksten richt zich op schrijvers van wie de naam wél bekend is. Daardoor worden grote hoeveelheden anonieme teksten genegeerd of over het hoofd gezien, wat een beperkt beeld geeft van de vroegmiddeleeuwse cultuur. Met dit onderzoek wil het team een completer en inclusiever beeld geven van hoe mensen in deze periode omgingen met kennis.
Disclaimers in de kantlijn
Het team gaat hiervoor een aantal vroegmiddeleeuwse bibliotheekcollecties tegen het licht houden, ook digitaal, om patronen te herkennen in auteurschap en anonimiteit. Waren er misschien regels voor het wel of niet noemen van een naam? Door te analyseren wat er allemaal in de boeken staat naast de tekst, denk aan aantekeningen en andere krabbels, kan het team ook ontdekken hoe boekgebruikers op de anonieme teksten reageerden. Probeerden ze tóch een schrijver te noemen? Of zetten ze een disclaimer in de kantlijn?
Illustratie in de kantlijn van een Frans manuscript uit circa 780-800.
