Geuronderzoek Odeuropa wint Europese erfgoedprijs
Het internationale onderzoeksproject Odeuropa is bekroond met een European Heritage Award / Europa Nostra Award 2025, de belangrijkste onderscheiding op het gebied van cultureel erfgoed in Europa. De prijs werd toegekend in de categorie ‘Onderzoek’, voor Odeuropa’s baanbrekende onderzoek naar het Europese geurverleden. Ook dingt het project mee naar de publieksprijs ter waarde van €10.000.
Het Huygens Instituut heeft, net als het Meertens Instituut, een bijdrage geleverd aan dit bijzondere project. We zijn trots op het onderzoeksteam van prof. dr. Inger Leemans, prof. dr. Sophie Elpers en dr. Marieke van Erp. Kijk voor meer informatie op de website van het Meertens Instituut.
Odeuropa zette geur letterlijk en figuurlijk op de kaart als waardevol cultureel erfgoed. Met behulp van kunstmatige intelligentie neusde het onderzoeksteam door 43.000 historische beelden en 167.000 boeken in zes Europese talen, om zo geuren en geurervaringen uit het verleden op te sporen. Het resultaat: de European Olfactory Knowledge Graph, een enorme database met zo’n 2,5 miljoen verwijzingen naar geuren, van rozenolie tot stadsluchten, uit de periode 1600–1920.
Het internationale onderzoeksteam, onder leiding van het KNAW Humanities Cluster (Nederland), werkte samen met musea, parfumeurs, erfgoedinstellingen en lokale gemeenschappen. Hun doel was om geur als volwaardig onderdeel van het culturele geheugen erkennen. Niet alleen omdat geur sterke emoties oproept, maar ook omdat het ons op een unieke, zintuiglijke manier met het verleden verbindt.
Het project leverde drie praktische digitale tools op voor musea en onderzoekers: de Odeuropa Smell Explorer, de eerste database waarin erfgoed op geur doorzoekbaar is, de Encyclopedia of Smell History and Heritage, een online naslagwerk over geur in de Europese geschiedenis; en de Olfactory Storytelling Toolkit, een gids voor het gebruik van historische geuren in tentoonstellingen.
Impact
Odeuropa heeft een ongekende impact. Musea en erfgoedinstellingen in Europa en daarbuiten zijn de richtlijnen en toepassingen van het project aan het overnemen. In 2023 organiseerde Odeuropa de internationale Smell Culture Fair in Amsterdam, waar musea, wetenschappers en kunstenaars samenwerkten rond geur en storytelling. Het project maakte een online lesmodule en meer dan 750 studenten volgden trainingen. Op dit moment wordt het onderzoek uitgelicht op de World Expo 2025 in Osaka, Japan. Daarnaast leidde Odeuropa tot beleidsaanbevelingen, zoals de erkenning van geur als erfgoed in Friesland.
De resultaten blijven beschikbaar en vormen een blijvende bron van inspiratie en input voor onderzoek, educatie en publieksprogramma’s.
De jury over Odeuropa
De jury prees Odeuropa voor de innovatieve aanpak en impact:
“Odeuropa’s multidisciplinaire onderzoek binnen het nieuwe domein van geurerfgoed vult een leemte in wetenschappelijke kennis en standaarden”
“De educatieve initiatieven van het project – waaronder een online lesmodule en andere sterke disseminatiestrategieën – ondersteunen uiterst effectief de integratie van geur in museumpraktijken.”
Publieksprijs en Prijsuitreiking
De prijsuitreiking vindt plaats op 13 oktober in Brussel, als onderdeel van de European Cultural Heritage Summit 2025. Hier wordt ook de winnaar van de Public Choice Award 2025 bekendgemaakt: een extra prijs toegekend door het publiek, dat tot en met 12 september 2025 online kan stemmen op haar favoriete project. De winnaar ontvangt een geldprijs van €10.000.
