eCodicesNL

eCodicesNL is een nationaal digitaal portaal voor middeleeuwse handschriften in Nederlandse erfgoedinstellingen. Het doel van het project is om een groot publiek via een gebruiksvriendelijke zoekinterface toegang te bieden tot een volledige set digitale afbeeldingen en goede beschrijvingen.

Prototype

Het projectteam, bestaande uit Mariken Teeuwen, Irene van Renswoude, Renée Schilling (coördinator), Sebastiaan van Daalen en Rob Zeeman, begon in 2020 met de bouw van een prototype van een virtuele bibliotheek met subsidie van het Fonds KNAW Instituten. De virtuele leeszaal werd gelanceerd in 2023 en is te zien op de website eCodicesNL: https://ecodices.nl. Voor het prototype werd samengewerkt met drie instellingen: de Athenaeumbibliotheek in Deventer, Museum Huis van het boek in Den Haag, en het letterkundig en historische centrum Tresoar in Leeuwarden.

Onder de handschriften die nu in de virtuele bibliotheek te zien zijn bevinden zich zeldzame werken van antieke dichters, verluchte getijdenboeken, rechtsteksten in het Oud-Fries, maar ook beduimelde handschriften met praktische instructies voor een chirurgijn, of recepten tegen haaruitval. Het is een unieke en veelzijdige selectie, die van belang is voor het begrip van de Nederlandse en Europese geschiedenis, identiteit, religie, kennisgeschiedenis en wetenschap.

Openingspagina van de website eCodicesNL

Hoogwaardige digitale foto’s

Om het portaal te bouwen is gewerkt aan twee fundamentele componenten: hoogwaardige digitale foto’s van de volledige handschriften én een digitale infrastructuur. Voor het eerste component bezocht een team van tenminste twee medewerkers (een fotograaf en een handschriftendeskundige assistent) de culturele instelling en fotografeerden zij de handschriften met behulp van de Traveller’s Conservation Copy Stand en een hoogwaardige camera. Een korte film van dit proces is te zien op https://ecodices.nl/collectie/digitaliseren/. Op deze manier konden de handschriften op locatie blijven en hoefden niet getransporteerd hoefden te worden naar een beeldstudio.

Digitaliseren bij Bijzondere Collecties in Nijmegen. Foto: Radboud Universiteit/Dick van Aalst

Digitale infrastructuur

Een grote uitdaging voor het projectteam lag in het creëren van een digitale infrastructuur voor een duurzame en interoperabele opslag van de digitale reproducties van de handschriften en hun metadata. De bestaande dataset Medieval Manuscripts in Dutch Collections (MMDC), werd uit de gesloten en verouderde omgeving gehaald en omgezet in een duurzaam XML-formaat, conform een internationaal omarmd TEI-template voor handschriftenbeschrijvingen. Daarnaast werd gekozen voor IIIF (International Image Interoperability Framework), de internationale uitwisselingsstandaard digitale erfgoedbeelden en metadata Er is gezocht naar een balans tussen gedetailleerde en vaktechnische informatie en een ontsluiting die meer op een breed publiek gericht is. Het resultaat is een toegankelijke zoekinterface, die de metadata van de gedigitaliseerde manuscripten van de collecties doorzoekbaar maakt.

Toekomstplannen

In 2023 is het team van eCodicesNL een samenwerkingsverband aangegaan met de KB. De  KB/Metamorfoze zet de digitalisering van middeleeuwse handschriften voort, onder leiding van Renée Schilling. Bij het Huygens Instituut blijven Irene van Renswoude en Mariken Teeuwen  zich inzetten voor een verdere uitbreiding van het portaal in verschillende opzichten: meer collecties, meer items, meer metadata, integratie Linked Open Data, verbeterde functionaliteit van de zoekinterface. Dit doen we door subsidiemogelijkheden te zoeken en samenwerkingsverbanden aan te gaan met nieuwe partners. Hiermee komt de ambitie dichterbij om alle middeleeuwse handschriftencollecties in Nederland te ontsluiten, zowel voor onderzoekers als voor een breed publiek.